Νίκος Ξυλούρης .. Έφυγε σαν σήμερα πριν από 32 χρόνια!

Ιστορική ημέρα η 7η Ιουλίου του 1936, αν και κανείς τότε δεν γνώριζε στα Ανώγεια την πορεία που θα ακολουθούσε ένα αγόρι που γεννήθηκε τότε. Ένα αγόρι που από πολύ μικρό έδειξε την κλίση του στο τραγούδι και τη μουσική. Δώδεκα ετών αποκτά την πρώτη του λύρα για να εξελιχθεί πολύ γρήγορα σ΄ έναν από τους πλέον περιζήτητους σε γάμους, βαφτίσια και λοιπές κοινωνικές εκδηλώσεις, οργανοπαίχτες και τραγουδιστές της περιοχής του. Δεκαεπτά μόλις χρόνων δουλεύει στο Ηράκλειο, στο κέντρο "Κάστρο".
Όπως ο ίδιος αφηγούνταν, στην αρχή τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. « ... Εις τα ορεινά χωριά της Κρήτης δεν ημπορούσε να εισχωρήσει αυτό που εισχώρησε στις πόλεις. Εκεί χόρευαν ταγκά, βαλς, ρούμπες, σάμπες και είμαστε υποχρεωμένοι εμείς να τα μαθαίνουμε αυτά τα τραγούδια, να τα παίζουμε στα πανηγύρια και στους γάμους, για να μπορούμε να ζήσουμε και ‘μεις, να βγάλουμε τα έξοδα μας και να τους κάνουμε σιγά-σιγά ν΄ αλλάξουνε και να αγαπήσουνε την κρητική μουσική». 

Τέλη του 1958 έρχεται η πρώτη ηχογράφηση. Είναι το τραγούδι "Κρητικοπούλα μου" ("μια μαυροφόρα όταν περνά"). Λίγο νωρίτερα είχε παντρευτεί την Ουρανία Μελαμπιανάκη, κόρη ευκατάστατης οικογένειας του Ηρακλείου. Εγκαθίστανται στο Ηράκλειο και το 1960 έρχεται στον κόσμο το πρώτο τους παιδί, ο Γιώργος και έξι χρόνια μετά το δεύτερο, η Ρηνιώ.

Το 1966, βγαίνοντας για πρώτη φορά από την Ελλάδα, συμμετέχει στο πασίγνωστο φολκλορικό φεστιβάλ στο Σαν Ρέμο και παίρνει το πρώτο βραβείο. Το 1967 ανοίγει στο Ηράκλειο το πρώτο κρητικό κέντρο, τον "Ερωτόκριτο". Το Φεβρουάριο του 1969 ηχογραφεί την ανοιχτή "Ανυφαντού", ένα τραγούδι που "σπάει ταμεία". Ακολουθούν εμφανίσεις στην Αθήνα, στο κέντρο "Κονάκι" και το Σεπτέμβριο εγκαθίσταται μόνιμα στην πρωτεύουσα. 

Ένας άνθρωπος που ξέρει να κρίνει καλά τα ταλέντα, ο σκηνοθέτης Ερρίκος Θαλασσινός, μιλάει γι΄ αυτόν στον συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο. Το καλοκαίρι του 1970 ο διευθυντής της COLUMBIA Τάκης Λαμπρόπουλος κατεβαίνει μαζί του στ΄ Ανώγεια, γίνονται κουμπάροι και ξεκινούν μια συνεργασία σε νέα πλαίσια. Η αρχή είχε γίνει και το ποτάμι δεν γύριζε πίσω. Η κρητική παραδοσιακή μουσική θα αποκτούσε μια δυναμική που ποτέ δεν είχε στο παρελθόν, όσο μεγάλοι κι αν ήταν οι καλλιτέχνες, οι τραγουδιστές και οι οργανοπαίχτες που την υπηρέτησαν.
Με τον Γιάννη Μαρκόπουλο συνεργάζονται για πρώτη φορά στο "Χρονικό", ενώ το Μάιο του 1971 ξεκινούν κοινές εμφανίσεις στην μπουάτ "Λήδρα" στην Πλάκα. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας η φωνή του Ξυλούρη γίνεται σημαία αντίστασης. "Πότε θα κάνει ξαστεριά" ,"Αγρίμια κι αγριμάκια μου"... πόσοι από εμάς δεν τα τραγουδήσαμε, πόσοι από εμάς δεν στηρίξαμε την κρυφή δημοκρατική μας ελπίδα σε αυτούς τους στίχους. Ακολουθούν συνεργασίες με τον Σταύρο Ξαρχάκο και τον Χρήστο Λεοντή, ενώ το καλοκαίρι του 1973 τραγουδά σε μια παράσταση που ανεβάζουν η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος στο θέατρο "Αθήναιον" με θέμα την ιστορική διαδρομή της Ελλάδας στα νεότερα χρόνια, "Το μεγάλο μας τσίρκο".
Από τη "Λήδρα" στην "Αρχόντισσα" και στην "Αποσπερίδα". Ξανά στη "Ληδρα", μετά στο "Κύτταρο" και στο "Θεμέλιο". Εξι μελωδικού σταθμοί μέχρι το 1979. Μετά τη μεταπολίτευση ηχογραφεί τα "Αντιπολεμικά" τραγούδια του Λίνου Κόκοτου και του Δημήτρη Χριστοδούλου και ορισμένα μελοποιημένα από τον Ηλία Ανδριόπουλου ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη. Με τον "Αργαλειό", το "Φιλεντέμ", τον "Πραματευτή" αλλά και το "Μεσοπέλαγα αρμενίζω" η φωνή του Νίκου μας κάνει το γύρο του κόσμου.
Είναι όμως η τελευταία φορά που ακούγεται. Η μόνη μάχη που έχασε ήταν αυτή με την επάρατη νόσο, όταν άφησε για πάντα τα εγκόσμια την Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου του 1980, σε ηλικία μόλις 44 χρονών. Είχε πολλά να δώσει ακόμα και ίσως ο Θεός, που τόσο αγαπούσε ο Νίκος, να έκανε λάθος. Η ψυχή του και η φωνή του όμως παραμένει ζωντανή στις ψυχές των Κρητών σε ολόκληρο τον κόσμο που τον σιγοτραγουδούν ακόμη και σήμερα, κρατώντας άσβηστη την φλόγα της κρητικής λεβεντιάς. Κι όμως, ο Ξυλούρης είχε προφητέψει ακόμη και το θάνατό του ...

Μια μέρα μια Παρασκευή
θα πέσω να πεθάνω
και μια Λαμπρή θ’ αναστηθώ
από το χώμα απάνω.